De Arbeidstijdenwet: pauze, zondag werken, nachtwerk en de rol van de OR hierin
De vereenvoudigde Arbeidstijdenwet bevat minder regels en ruimere normen en is van kracht vanaf 1 april 2007. Een belangrijke vereenvoudiging was het afschaffen van het dubbele normstelsel van de standaard- en overlegregeling. De ATW bevat per 1 april 2007 één normstelsel waarbinnen de arbeids- en rusttijden en de (nacht)diensten liggen.
Waarom de vereenvoudigde ATW?
De doelstelling van de ruimere normen in de “vereenvoudigde” Arbeidstijdenwet was om werkgevers de mogelijkheid te bieden sneller en flexibeler in te spelen op wisselingen in het werkaanbod. Het toenmalige kabinet dacht dat daarmee ook beter met het buitenland te concurreren viel. Om de veiligheid, gezondheid en het welzijn van werknemers bij de arbeid te waarborgen staan ook in deze vernieuwe ATW uiterste grenzen aangegeven.
Eén normstelsel
Een belangrijke vereenvoudiging was het afschaffen van het dubbele normstelsel van de standaard- en overlegregeling. De ATW bevat per 1 april 2007 één normstelsel waarbinnen de arbeids- en rusttijden en de (nacht)diensten liggen. Op onderdelen kan de werkgever “bij collectieve regeling” van de uiterste grenzen afwijken als dat in de CAO geregeld staat of als hij dat overeenkomt met de OR of PVT.
Hieronder staan de normen per 1 april 2007 voor werknemers van 18 jaar en ouder.
Arbeidstijden
- Maximale arbeidstijd per dienst is 12 uur.
- Maximale arbeidstijd per week is 60 uur.
- Maximale arbeidstijd per 4 weken is gemiddeld 55 uur per week. Alleen bij collectieve regeling door een overeenkomst met de OR (of PVT) of in de CAO kan hiervan worden afgeweken.
- Maximale arbeidstijd per 16 weken is gemiddeld 48 uur per week.
Rusttijden
- Dagelijkse onafgebroken rusttijd blijft 11 uur per 24 uur en 1x per 7 dagen in te korten tot 8 uur (als dit noodzakelijk is vanwege het soort werk of bedrijfsomstandigheden).
- Wekelijkse onafgebroken of aaneengesloten rusttijd is minimaal 36 uur per 7 dagen of 72 uur per 14 dagen; de 72 uur kan gesplitst worden in perioden van ten minste 32 uur.
Pauzes
(Een pauze is een tijdruimte van minimaal 15 minuten)
- Bij diensten met een arbeidstijd van meer dan 5 ½ uur en minder dan 10 uur is er een pauze van ten minste 30 minuten. Deze is alleen bij overeenkomst met de OR (of PVT) of in de CAO op te splitsen in 2x 15 minuten, of te beperken tot 1x 15 minuten.
- Bij diensten met een arbeidstijd van meer dan 10 uur is er een pauze van ten minste 45 minuten. Deze is alleen bij overeenkomst met de OR (of PVT) of in de CAO op te splitsen in 3x 15 minuten, of te beperken tot 1x 15 minuten.
Zondagen
- Er blijft een recht op 13 vrije zondagen per jaar. Hoofdregel is dat er niet op zondag wordt gewerkt, tenzij de aard van het bedrijf of bedrijfsomstandigheden dit vergen. Bij overeenkomst met de OR (of PVT) of in de CAO is te regelen dat meer dan 39 zondagen per jaar gewerkt mag worden. Een werknemer mag zich op het recht van 13 vrije zondagen beroepen.
Nachtarbeid
(Een nachtdienst is een dienst waarin een werknemer meer dan 1 uur tussen 00.00 en 06.00 uur arbeid verricht)
- Maximale arbeidstijd per nachtdienst is 10 uur. Deze is maximaal 5x per 2 weken en maximaal 22x per jaar te verlengen naar 12 uur per nachtdienst (de rust na de dienst moet dan 12 uur zijn).
- Maximale arbeidstijd per week is 60 uur.
- Maximale arbeidstijd per 4 weken is gemiddeld 55 uur. Alleen bij overeenkomst met de OR (of PVT) of in de CAO is hiervan af te wijken.
- Maximale arbeidstijd per 16 weken en minder dan 16 nachtdiensten, is gemiddeld 48 uur per week.
- Maximale arbeidstijd per 16 weken en ten minste 16 nachtdiensten, is gemiddeld 40 uur per week.
- Maximale aantal nachtdiensten die eindigen na 02.00 uur per 16 weken is 36. Alleen bij overeenkomst met de OR (of PVT) of in de CAO is te regelen dat het maximaal aantal nachtdiensten 140 per jaar kan zijn, of dat 38 uur per 2 weken gewerkt mag worden tussen 00.00 en 06.00 uur.
- Minimale rusttijd na een nachtdienst die eindigt na 02.00 uur blijft ten minste 14 uur en de mogelijkheid om 1x per week te verkorten tot 8 uur (als dit noodzakelijk is vanwege het soort werk of bedrijfsomstandigheden).
- Minimale rusttijd na een reeks van 3 of meer opeenvolgende nachtdiensten is 46 uur.
- Maximale aantal opeenvolgende diensten in een reeks met 1 of meer nachtdiensten is 7. Alleen bij overeenkomst met de OR (of PVT) of in de CAO is te regelen om de reeks te verlengen naar maximaal 8 diensten.
Wat kan de OR met de vereenvoudigde Arbeidstijdenwet?
- De OR of PVT heeft het instemmingsrecht over een werktijdenregeling conform artikel 27 lid 1b WOR, tenzij een en ander uitputtend in de CAO is geregeld.
- De OR of PVT heeft een overeenstemmingsrecht over werktijdenregelingen waarover de CAO niets regelt en de ATW overleg met de OR of PVT (“bij collectieve regeling’) verplicht stelt. Komen OR en werkgever niet tot overeenstemming dan geldt de wettelijke norm.
- De ATW bevat na 1 april 2007 minder bescherming voor werknemers, door de opgerekte grenzen aan arbeids- en rusttijden. De ondernemingsraad zal de belangen van (groepen uit) zijn achterban goed moeten afwegen tegen bedrijfsbelangen bij werktijdenregelingen waarover hij het instemmingsrecht of het overeenstemmingsrecht heeft. Achterbanraadpleging hierbij is sterk aan te bevelen en bijvoorbeeld de afspraak dat de OR slechts bij een gekwalificeerde meerderheidssteun van zijn achterban overeenstemming kan bereiken met de werkgever.
- Het voldoen aan de wet is nog geen garantie voor een “gezond” rooster. De OR kan voorwaarden stellen om te komen tot weloverwogen roosters.
Verwijzing
Zie voor de actuele wettekst: wetten.overheid.nl
HR en arbeidsvoorwaarden
Een breed terrein waar de OR veel invloed op kan uitoefenen is ‘HR en arbeidsvoorwaarden’. Via onze trainingen en advies op maat kunnen wij jullie ondersteunen in het opzetten en het beoordelen van het beleid en de diverse regelingen. Leer de belangrijkste aspecten kennen en geef richting aan de rol van de OR.
Bekijk hier de trainingen voor HR en arbeidsvoorwaarden!
Invloed op werktijden
Veranderende arbeidstijden; de OR heeft veel invloed. Lange werkdagen, bereikbaarheidsdiensten, rusttijden, overwerk en onregelmatige werktijden. Daarnaast zorgen nieuwe ontwikkelingen, zoals hybride werken, dat de grens tussen werk en privé vervaagt. Na de training ‘Invloed op werktijden’ kan jij, met de OR, gezonde werktijden stimuleren?
