OR-verkiezingen via het lijstenstelsel
Het (integrale) lijstenstelsel is een kiessysteem, waarbij meerdere medewerkers zich samen kandidaat stellen op een eigen lijst. Bij de OR-verkiezingen brengt de kiesgerechtigde vervolgens slechts één stem uit, op de lijst van zijn voorkeur. De zetels gaan op volgorde naar de lijsten die de meeste stemmen kregen.
Het lijstenstelsel lijkt op de kandidaatstelling en verkiezingen voor de Tweede Kamer of gemeenteraad. De burgers die kiesgerechtigd zijn brengen hun stem uit op de politieke partij van hun voorkeur. Voor de OR-verkiezingen gebeurt de kandidaatstelling met het indienen van kandidatenlijsten waar op elke lijst de namen van meerdere medewerkers staan.
Deze kandidatenlijsten kunnen worden ingediend door (artikel 9 WOR):
- De vakbonden die leden hebben onder de (kiesgerechtigde) medewerkers
- Door een of meer (kiesgerechtigde) medewerkers die geen lid zijn van een vakbond die een kandidatenlijst heeft ingediend
Een vakbond of de medewerkers die een ‘vrije’ lijst indienen bepalen zelf de volgorde van de kandidaten op hun lijst. Dat is van belang voor het verdelen van de zetels die een lijst na de stemuitslag krijgt toegewezen.
Waarom een organisatie of OR kiest voor het lijstenstelsel kan verschillend zijn. Bijvoorbeeld als er groepen medewerkers zijn met zeer verschillende werkzaamheden of belangen of als er veel medewerkers lid zijn van een vakbond. De gedachte achter het lijstenstelsel is dat medewerkers zich kunnen profileren met eigen agendapunten die zij voor het personeel en de organisatie belangrijk vinden. Bijvoorbeeld kan het thema ‘diversiteit’ een aantal medewerkers bij elkaar brengen op een (vrije) lijst, of medewerkers van de productieafdeling die zich groeperen op een eigen lijst met vooral Arbo-onderwerpen en duurzame inzetbaarheid, of een lijst ‘verpleegkundigen’ die vinden dat zij onvoldoende gehoord worden, of een vakbond CNV-lijst waarop een aantal CNV-leden zich kandidaatstellen als zij vinden dat de werkgever meer aandacht moet hebben voor de cao.
Kiesdeler
Bij de verkiezingen brengt de kiesgerechtigde medewerker één stem uit op de lijst naar zijn keuze, op één kandidaat op die lijst. Na de stemming wordt het aantal (geldige) stemmen per lijst geteld en worden er een x-aantal zetels toegewezen aan de lijsten met de meeste stemmen. Dat gebeurt via een bepaalde rekensom.
Er wordt eerst de ‘kiesdeler’ berekend, door het totaal aantal geldig uitgebrachte stemmen (van alle lijsten samen) te delen door het aantal te verdelen OR-zetels. Bijvoorbeeld: 300 geldig uitgebrachte stemmen voor een OR met 9 zetels = 33 stemmen (naar beneden afgerond) de kiesdeler. Deze kiesdeler bepaalt het aantal stemmen dat een lijst nodig heeft om ten minste één zetel te behalen. Een lijst krijgt vervolgens zoveel zetels als de kiesdeler gehaald is. Bijvoorbeeld: er zijn 4 lijsten A (100 stemmen), B (40 stemmen), C (32 stemmen) en D (128 stemmen). De zetelverdeling is dan als volgt: A (3 zetels, met 1 reststem), B (1 zetel, 7 reststemmen), C (0 zetels, 32 reststemmen) en D (3 zetels en 29 reststemmen). Het overblijvende aantal stemmen op een lijst worden ‘reststemmen’ (of stemmenoverschot) genoemd. De reststemmen zijn van belang bij de verdeling van de ‘restzetels’, zie hierna.
Restzetels
Zetels die volgens de kiesdeler niet kunnen worden toegewezen, worden restzetels genoemd. Deze worden op volgorde toegewezen aan de lijst(en)met de grootste aantal reststemmen. Wanneer dit in het OR Reglement is opgenomen, kunnen lijsten een lijstverbinding aangaan. Hierdoor mogen de reststemmen van twee (of meer) lijsten bij elkaar opgeteld worden. Dit maakt de kans op een extra (rest)zetel voor een van de lijsten binnen de lijstverbinding, groter.
Het OR Reglement moet ook regelen of een lijst die de kiesdeler niet haalt mee mag doen bij de verdeling van deze restzetels. Meestal wordt aangegeven dat een lijst meedoet als de lijst ten minste een x-aantal stemmen heeft dat gelijk is aan driekwart van de kiesdeler.
In bovenstaand voorbeeld zijn er 7 zetels (van de 9) verdeeld over 3 lijsten en zijn er nog 2 restzetels te verdelen. De eerste restzetel krijgt lijst C (32 reststemmen) en de tweede restzetel krijgt lijst D.
Onvoldoende kandidaten
Het komt voor dat op een lijst onvoldoende kandidaten staan voor het aantal behaalde stemmen en gekregen zetels. De OR kan in zijn reglement bepalen dat in dat geval de niet vervulbare zetels aan een andere lijst worden toegewezen. Daarmee voorkom je dat er op korte termijn alweer een tussentijdse verkiezing moet komen, terwijl andere lijsten nog kandidaten op de lijst hebben staan die nog geen zetel bezetten. Keerzijde is dat je het principe van stemmen op een lijst met een bepaald programma, daarmee loslaat. Bijvoorbeeld: heeft een ‘vrije’ lijst 4 zetels behaald en slechts 3 kandidaten op zijn lijst staan, dan kan de 4 e zetel naar een kandidaat gaan op een vakbondslijst of omgekeerd.
E-learning: succesvolle OR-verkiezingen
Wie gaan de verkiezingen organiseren? Zijn er wijzigingen in het reglement nodig? Wat voor soort kandidaten zoekt de OR? In deze e-learning nemen wij deze vragen stapsgewijs door. Bij elke stap horen praktische vragen om met de OR te bespreken. Met deze e-learning doe je voorwerk voor de verkiezingen. Je kunt deze training op je eigen tempo doorlopen.
Meer weten? Volg dan de e-learning succesvolle verkiezingen.
Ondernemingsraad oprichten
Hoe richt ik een OR op? Veel organisaties worstelen met deze vraag. Wij kunnen jou helpen met alle facetten van het oprichten van een OR; van het samenstellen van de oprichtingscommissie tot het uitvoeren van de basistraining.
