Aanwezigheidsdienst volgens de wet en rol van de OR
In het Arbeidstijdenbesluit (ATB) is per 1 juni 2006 de aanwezigheidsdienst niet langer een onbetaalde dienst, maar moet het gezien worden als werktijd.
Een aanwezigheidsdienst is een dienst waar de werknemer op het werk aanwezig moet zijn en opgeroepen kan worden om te werken. Zo’n aanwezigheidsverplichting op de werkplek wordt gezien als werktijd; ook de tijd waarop de werknemer “wacht” en geen arbeid verricht. Aanwezigheidsdiensten komen bijvoorbeeld voor in de zorgsector en bij de brandweer en worden ook wel slaapdiensten, wachtdiensten, beschikbaarheiddiensten of piketdiensten genoemd.
Europese Hof
Per 1 juni 2006 is het Arbeidstijdenbesluit gewijzigd om te voldoen aan een uitspraak van het Europese Hof van Justitie uit september 2003 (Kiel/Jaeger arrest). Daarin bepaalde het Europese Hof dat een wachtdienst van artsen in een gezondheidscentrum, volledig gezien moet worden als werktijd (arbeidstijd) als de artsen gedurende die dienst in het centrum aanwezig moeten zijn.
Arbeidstijdenbesluit en maatwerkregeling
Het Nederlandse Arbeidstijdenbesluit (ATB) koppelt hieraan een ruimere maximale toegestane arbeidstijd per week van gemiddeld 48 uur, berekend over 26 weken. En alleen op vrijwillige basis en met schriftelijke instemming van de individuele werknemer kan de werkgever deze gemiddelde werkweek van 48 uur ook verlengen tot maximaal gemiddeld 60 uur. Dit wordt de maatwerkregeling of “opt out” genoemd.
Consignatiediensten
Aanwezigheidsdiensten moeten onderscheiden worden van consignatiediensten. Een consignatiedienst vindt plaats in een periode tussen twee elkaar opvolgende diensten of tijdens een pauze, waarbij de werknemer bij onvoorziene omstandigheden (bijvoorbeeld een storing) opgeroepen kan worden om te komen werken. De werknemer is niet verplicht aanwezig te zijn op de werkplek.
Andere beloning mogelijk
De definitie van arbeidstijd uit het Arbeidstijdenbesluit en de (vereenvoudigde) Arbeidstijdenwet is niet dezelfde als die uit de CAO, in die zin dat alleen de CAO iets regelt over de beloning. Voor aanwezigheidsdiensten kunnen in de CAO andere beloningen of compensaties staan dan voor overige diensten.
Wat kan de OR met aanwezigheidsdiensten?
- Regelingen over aanwezigheidsdiensten kunnen alleen bij CAO of met de OR worden afgesproken.
- De maatwerkregel, of “opt out”, kan de werkgever een werknemer niet dwingend opleggen. De OR kan er op toezien dat werknemers geen nadeel ondervinden als zij geen “opt out” afspraak met de werkgever willen maken.
- Het komt voor dat werkgevers tijdens de slaapdienst de werknemer vragen ook andere taken te (gaan) doen; als de regeling met de OR tot stand gekomen is en deze afspraak was daarvan geen onderdeel, dan is sprake van een wijziging van de regeling en dient de OR zijn instemming daaraan te verlenen. Het is maar zeer de vraag of het verrichten van andere taken tijdens de slaapdienst met het oog op de gezondheid van werknemers een goede ontwikkeling is.
HR en arbeidsvoorwaarden
Een breed terrein waar de OR veel invloed op kan uitoefenen is ‘HR en arbeidsvoorwaarden’. Via onze trainingen en advies op maat kunnen wij jullie ondersteunen in het opzetten en het beoordelen van het beleid en de diverse regelingen. Leer de belangrijkste aspecten kennen en geef richting aan de rol van de OR.
Bekijk hier de trainingen voor HR en arbeidsvoorwaarden!
Invloed op werktijden
Veranderende arbeidstijden; de OR heeft veel invloed. Lange werkdagen, bereikbaarheidsdiensten, rusttijden, overwerk en onregelmatige werktijden. Daarnaast zorgen nieuwe ontwikkelingen, zoals hybride werken, dat de grens tussen werk en privé vervaagt. Na de training ‘Invloed op werktijden’ kan jij, met de OR, gezonde werktijden stimuleren?
