Zorgzaam in de zorg: beroepsziekten

03 juli 2024 / Carolina Verspuij

Meer aandacht nodig voor het voorkomen van beroepsziekten

Regelmatig geef ik trainingen in de zorgsector. Wat mij daarbij opvalt is dat in deze sector de zorg voor medewerkers niet per definitie op nummer 1 staat, ondanks het grote verloop en de tekorten aan medewerkers. De informatie uit het rapport Beroepsziekten in cijfers 2024 over beroepsziekten uit 2023 stemt daarbij niet direct hoopvol.

Beroepsziekten in Nederland

Het rapport over beroepsziekten van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten geeft aan dat psychische beroepsziekten het meest zijn gemeld in 2023. Van de gemelde beroepsziekten is 62% psychisch. Daarna komen aandoeningen aan het houding- en bewegingsapparaat: 25%. Lawaaidoofheid, aandoeningen aan de longen en neurologische aandoeningen staan gezamenlijk op de derde plek met elk 4% van het aantal gemelde beroepsziekten. Huidaandoeningen sluiten de rij met een kleine 2%.

Belangrijke risico’s op het werk

In het overzicht van de zeven belangrijkste beroepsziekten in 2023 komt de zorgsector in vijf hiervan voor in de top 3:

Psychische aandoeningen, plek 2 met 21% van het aantal gemelde beroepsziekten;
Huidaandoeningen, plek 2 met 21% van het aantal gemelde beroepsziekten;
Neurologische aandoeningen, plek 2 met 19% van het aantal gemelde beroepsziekten;
Long- en luchtwegaandoeningen, plek 3 met 13% van het aantal gemelde beroepsziekten;
Biologische agentia en Covid-19, plek 1 met 62% van het aantal gemelde beroepsziekten.

Bron: Nederlands Centrum voor Beroepsziekten

Psychosociale arbeidsbelasting (PSA)

Psychosociale arbeidsbelasting is het grootste arbeidsrisico in de zorgsector. Onder PSA vallen alle factoren die werkstress kunnen veroorzaken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werkdruk en intern en extern ongewenst gedrag zoals agressie en geweld, seksuele intimidatie, pesten en discriminatie. Deze risicofactoren zijn de oorzaken van de belangrijkste psychische beroepsziekten als overspanning en burn-out, posttraumatische stressstoornis (PTSS) en depressie. Deze meldingen komen vooral vanuit de overheid en openbaar bestuur (22%), de gezondheidszorg (21%) en de industrie (13%).

Aangegeven wordt dat de belangrijkste risicofactoren in het werk voor deze beroepsziekten zijn: de werkhoeveelheid (29%), traumatische ervaringen (15%) en weinig sociale steun van leidinggevenden (12%).

De training OR en psychosociale arbeidsbelasting (PSA) legt de basis voor jouw kennis over psychosociale arbeidsbelasting. Na de training weet je wat PSA inhoudt, wat de werkgeversverplichtingen uit de Arbowet zijn en ken je de mogelijkheden en rechten van de OR.

Terugdringen van beroepsziekten, hoe pak je dit aan?

Veel werkgevers nemen vooral maatregelen op het niveau van persoonlijke beschermingsmiddelen. Ze investeren weinig in beheersmaatregelen op het niveau van substitutie of technische maatregelen.

Daarnaast wordt in veel organisaties het PAGO/PMO niet structureel aangeboden. De focus van organisaties is met name gericht op het terugdringen van het verzuim en re-integratie in plaats van op preventie. Tenslotte blijkt dat het aantal ondernemingsraden al jaren een dalende trend laat zien en dat ook de scholing van OR-leden, ondanks hun wettelijk scholingsrecht, de afgelopen jaren sterk is teruggelopen.

Helaas herken ik dit nog steeds in de praktijk. Hopelijk brengt de wetswijzing van 1 juli 2022, met betrekking tot het toetsen van de RI&E en het plan van aanpak, hier verbetering in. De scopetoets zal moeten worden uitgevoerd door een gecertificeerde arbokerndeskundige met specifieke deskundigheid op zijn eigen vakgebied. Idealiter gaat dit leiden tot een plan van aanpak met effectieve en concrete maatregelen waarbij daadwerkelijk de oorzaken van de risico’s worden aangepakt.

Daarnaast ligt er een brief van minister Karien van Gennip. Hierin vraagt zij aandacht voor medezeggenschap, scholing van medezeggenschap en het instellen van VGWM-commissies. Een actieve en deskundige VGWM-commissie kan daadwerkelijk het verschil maken!