Blog

Soms gebeuren er zaken op het werk die het daglicht niet kunnen verdragen. Het is dan van belang dat je naar iemand toe kunt om dit bespreekbaar te maken en dat je weet hoe je verder kan handelen. Organisaties hebben de plicht om een klokkenluidersregeling op te zetten hoe om te gaan met deze situaties.

Van de Wet Huis voor Klokkenluiders naar de Wet bescherming klokkenluider

Vanaf 2016 zijn de verplichtingen inzake een klokkenluidersregeling vastgelegd in de Wet Huis voor Klokkenluiders. Deze wet is inmiddels vervangen door de Wet bescherming klokkenluiders. De aanleiding van deze wetswijziging is de implementatie van de Europese klokkenluidersrichtlijn. Het doel van deze richtlijn is om de drempel om misstanden te melden te verlagen en een veilige, goede speak-up cultuur te bevorderen. Dit stimuleert organisaties om integer te handelen. De gedachtegang is dat het beschermen van klokkenluiders op de lange termijn een positieve uitwerking heeft voor organisaties en alle belanghebbenden.

In de loop van 2023 moet iedere organisatie met 50 of meer medewerkers de klokkenluidersregeling gaan inrichten volgens de nieuwe wetgeving. Hieronder geven we een aantal belangrijke wijzigingen en onderdelen van de nieuwe wet:

1. Uitbereiding van doelgroep en definitie

De groep die ondersteuning en rechtsbescherming krijgt, wordt uitgebreid. Meer klokkenluiders zijn beter beschermd. Denk bijvoorbeeld aan sollicitanten, oud-medewerkers maar ook aan personen die de melder bijstaan. Ook mogen er meer zaken gemeld worden. De nieuwe wet kent een bredere definitie van een misstand. Schendingen van de EU-wetgeving vallen er nu bijvoorbeeld ook onder en er mag ook al gemeld worden als er gevaar is voor een misstand. Onderwerpen waar het over kan gaan zijn bijvoorbeeld financiële diensten, productveiligheid, volksgezondheid en bescherming van het milieu.

2. Extern melden meer laagdrempelig

Voorheen moest altijd eerst intern gemeld worden. Nu mogen melders een vermoedelijke misdaad of inbreuk ook direct extern melden bij bevoegde externe autoriteiten. Voorbeelden van autoriteiten zijn: de Autoriteit Financiële Markten, de Autoriteit persoonsgegevens, de Nederlandse Zorgautoriteit en het Huis voor Klokkenluiders.

3. Eisen aan behandeling melding en meldkanalen

Er moet een onafhankelijk meld- en onderzoekspunt worden ingericht. Dit mag worden belegd bij één functionaris of afdeling. Verder worden er concrete eisen gesteld aan de reactietermijnen: het meldpunt moet binnen zeven dagen de melding bevestigd hebben. Uiterlijk binnen drie maanden moet de melder geïnformeerd worden over de beoordeling en opvolging. Ook is er een plicht om verschillende mogelijkheden tot het melden op te nemen. Denk hierbij aan schriftelijke meldingen en mondeling via de telefoon of andere spraakberichtsystemen.

4. Beveiliging en waarborg anonimiteit

Degene die de meldingen ontvangt en/of opvolgt moet de identiteit van de melder vertrouwelijk houden, tenzij de melder instemt om zijn identiteit kenbaar te maken. Met andere woorden: de melding mag niet herleidbaar zijn naar een bepaalde persoon. De meldkanalen moeten (dus) ook goed beveiligd zijn.

5. Omgekeerde bewijslast

Voortaan moet een werkgever aantonen dat er geen benadeling van de melder heeft plaatsgevonden ten gevolge van de klokkenluidersmelding. Voorbeelden van benadeling zijn een slechte beoordeling, overplaatsing en demotie.

Veel wezenlijke veranderingen dus! En met bovenstaande punten zijn we bij lange na niet volledig. Het komt er in iedere geval op neer dat de huidige meldregeling/klokkenluidersregeling van je organisatie aangepast moet worden. Daarnaast is het een mooi moment om het hele beleid inzake (on)gewenst gedrag en integriteit goed onder de loep te nemen.

De OR en de wet bescherming klokkenluider

De OR heeft een belangrijke rol. Het aanpassen van een klokkenluidersregeling en het opstellen van een nieuwe regeling is instemmingsplichtig (Wet op de ondernemingsraden, art. 27, lid 1m). Ook voor een PVT is dit instemmingsplichtig.

Denk goed na over wie welke taken op zich gaat nemen, wat dit kan betekenen voor de rol van de vertrouwenspersonen en wat er nog extra geregeld moet worden. Je kunt overwegen om aparte vertrouwenspersonen voor ongewenste omgangsvormen en integriteit aan te wijzen of om een combifunctie in te richten. Kijk wat past bij je organisatie. Het is maatwerk en hangt bijvoorbeeld af van de omvang van je organisatie, type diensten en wat (al) geregeld is. Zorg dat je als OR zicht hebt op de uitvoering en opvolging van meldingen. Denk hierbij aan een inzichtelijk jaarverslag en een uitgebreide evaluatie. Op basis van de jaarlijkse evaluatie kun je het beleid en de regeling zo nodig aanpassen. Zo blijven we verbeteren en daar wordt uiteindelijk iedereen beter van!

Kortom: zie de nieuwe wet bescherming klokkenluider als mooie aanleiding om alles goed te regelen. Realiseer je dat daar ook een preventieve werking vanuit gaat en dat je escalatie van zaken en veel ellende kunt voorkomen!

Geschreven door Wendy Roescher & Nicole Pikkemaat, trainers/ adviseurs Arbeid & Gezondheid bij SBI Formaat

Lees meer over de gratis juridische ondersteuning voor klokkenluiders