Blog

Peter Henk Steenhuis

BUBBELONIË We trekken ons terug in onze veilige bubbel. Verliezen we het vermogen elkaar te begrijpen en te bereiken? In een serie columns reist journalist Peter Henk Steenhuis langs de grenzen van onze taal op zoek naar de grenzen van onze werelden. Vandaag: regie en controle.

Vorige week zaterdag opende Trouw met een indringend artikel over de dertienjarige Anne, die aan anorexia leidt. Zij wil leven, maar de wachtlijst voor haar eetstoornis was zo lang dat haar situatie levensbedreigend werd. Ze moest onlangs voor de tweede keer worden opgenomen . Het verhaal riep veel reacties op, vooral ook over de toestand van de jeugdzorg. Maandag kopte Trouw: ‘Het is echt crisis in de Jeugdzorg’. Is daar wat aan te doen? ‘Dit vraagt om investeringen en regie.’

Een paar dagen eerder kwam ik het woord ‘regie’ ook tegen in het Brabants Dagblad. De regionale krant publiceerde een verhaal over het specialistisch centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie Herlaarhof, waar ze in 2017 begonnen met de High- en Intensive Care-methode (HIC) voor jeugdige cliënten. Doel: zorg zonder isolatiecel. “De HIC is een afdeling waar gestreefd wordt naar een zo kort mogelijke opnameduur. Eigen regie en eigen verantwoordelijkheid van de cliënt staan voorop.”

En dan startte in Nijmegen deze week ook nog eens de cursus WRAP (‘Wellness Recovery Action Plan’). “Volgens de organisatoren helpt de cursus deelnemers om de regie over hun leven op te pakken.”

Regie is een leenwoord, in het Frans betekende régie al eeuwen ‘leiding in theater.’ Het woord heeft nu vooral betrekking op leiding geven en besturen. Het woordenboek spreekt over ‘exploitatie e.d. namens of door de overheid.’ Of algemener: ‘leiding of coördinatie van een complex proces, evenement e.d.’ Vandaar ook de relatie met het woord ‘regeren.’

Eigen leven

Trouw gebruikt het woord dus in zijn gebruikelijke, oorspronkelijke betekenis: het vraagt investeringen en regie om de jeugdzorg te verbeteren. Het artikel impliceert wel dat er nu geen leiding of bestuur is. En het geeft geen antwoord op vraag wie die regie dan zou moeten uitvoeren.

Dat is bij de andere voorbeelden duidelijker, want hier is sprake van ‘eigen regie’ of ‘de regie over het eigen leven’. Vast staat dat de persoon zelf de regie voert. Dat klinkt tenminste stevig en eenduidig: regie voeren over je eigen leven. Maar wie wat langer naar deze zin kijkt, stuit op iets vreemds. Want als ik mijn eigen leven bestuur, wie bestuurt er dan eigenlijk wie? Wie voert hier de regie over wie? Voer ‘ik’ de regie over ‘mijzelf’?

Dit lijkt me al lastig voor gezonde volwassenen, maar tamelijk ondoenlijk voor jeugdige cliënten in de psychiatrie. Als we dat gaan doen, vermoed ik dat we in no time echt hard om regie gaan roepen.

Misschien is de vraag of dat kán, regie voeren over jezelf, wel minder belangrijk dan de vraag waar die roep naar eigen regie vandaan komt. Zou die hang naar eigen regie niet voortkomen uit het lijden onder ver doorgevoerde controle?

Grip

Het werkwoord ‘controleren’ komen we in het Nederlands in twee betekenissen tegen. In de zestiende eeuw kenden we het werkwoord ‘conterolleuren’ dat ‘in het oog houden, afkeuren’ betekende. In de twintigste eeuw heeft het werkwoord ‘controleren’ de betekenis ‘beheersen’ ontleend aan het Engelse control.

Laten we op basis van deze betekenissen eens een zin opstellen, die voor de hedendaagse zorg niet wezensvreemd is: ‘Om processen te kunnen beheersen, hebben zorgbestuurders diverse protocollen opgesteld waarmee de kosten kunnen worden gecontroleerd en de risico’s voor de cliënt gereduceerd.’

Kijk, nu begin ik die wat dubbelzinnige ‘eigen regie’ wel te begrijpen. Wij zijn de grip kwijtgeraakt op het theater van het leven, waarin we allemaal soms lijden, soms werken, soms noodgedwongen moeten toekijken. Die grip willen we terug. En het dondert niet dat ik daarvoor acteur, regisseur en toeschouwer tegelijk moet worden.

Taalfestival

Op 14 juni 2019 organiseert Welkom in Bubbelonië samen met haar zorgpartner Reliëf een taalfestival, waar zorgprofessionals zullen worden uitgedaagd na te denken en te discussiëren over de taal die zij in hun beroepsveld gebruiken. Inschrijven kan op de website van Reliëf.