Welke rol speelt jouw OR?
Wat voor OR zijn jullie? Bewakend, verbindend of inhoudelijk gedreven? Veel OR’en zeggen: ‘We willen het alle drie.’ De vraag is of dat kan. En of het werkt. In deze blog bespreken we deze drie rollen. Bij elk rol geven we aan wat de OR drijft en welk gedrag erbij hoort. Onze oproep is om helder te kiezen voor één duidelijke rol waarmee jullie OR zich profileert.
Missie en visie van de OR
Veel OR’en staan aan het begin van hun zittingsperiode stil bij hun missie en visie. De missie is voor de meeste OR’en op hoofdlijnen dezelfde: “Onze OR overlegt namens het personeel met de bestuurder. Daarmee willen we bijdragen aan een gezonde organisatie waarin de medewerkers hun werk met plezier doen.” Bij de missie hoort een visie. En de visie kan tussen OR’en veel sterker uiteenlopen. Het gaat dan om de vraag: hoe zien wij onze bijdrage? Welke rol willen we spelen om onze missie waar te maken?
Hieronder bespreken we drie gangbare en heel verschillende rolopvattingen van OR’en. De ene is niet beter dan de andere. Wel is belangrijk dat het gedrag van de OR past bij de rol die je wilt spelen. En dat is soms een uitdaging.
Rol 1: de bewakende OR
Deze OR zet zich in voor het eerlijk naleven van afspraken en regels. Daarbij valt te denken aan de WOR, arbeidswetgeving, de CAO en bedrijfseigen afspraken. Tevens bewaakt deze OR dat de bestuurder zijn besluiten zorgvuldig neemt, met een juiste afweging van personeelsbelang en organisatiebelang. Ook het monitoren van de correcte uitvoering van genomen besluiten past bij deze OR.
Voor de bewakende OR zijn de regels geen doel op zichzelf. Het naleven van correcte procedures en afspraken is een middel om veiligheid en rechtvaardigheid te waarborgen. Deze OR vindt het belangrijk dat het personeel erop kan vertrouwen dat de bedrijfsleiding zorgvuldig omgaat met de belangen van de organisatie en van de medewerkers.
De bewakende OR ontleent veel steun aan de WOR. De wet borgt namelijk dat belangrijke besluiten ter beoordeling aan de OR worden voorgelegd.
Rol 2: de verbindende OR
De verbindende OR wil bruggen bouwen tussen medewerkers en management. Vaak ervaart deze OR een kloof tussen managers en medewerkers die elkaar onvoldoende begrijpen. De verbindende OR wil de communicatie helpen verbeteren. Hierdoor ontstaat meer draagvlak voor besluiten. En managers gaan beter begrijpen wat de behoeften zijn van het personeel.
Ook het bevorderen van directe participatie van medewerkers bij het voorbereiden en doorvoeren van veranderingen hoort bij de verbindende OR. De OR spreekt dan bijvoorbeeld met de bestuurder af dat medewerkers worden betrokken, voordat de OR een advies- of instemmingsaanvraag krijgt.
Een verbindende OR heeft goede voelsprieten, zowel binnen zijn achterban als bij het management.
Deze OR wil personeel en leiding met elkaar in gesprek brengen. Concreet zal deze OR het management aanraden om het personeel op te zoeken. Tegelijk moedigt de OR zijn achterban aan om zich open en eerlijk uit te spreken. Een verbindende OR wil zelf niet werken als doorgeefluik van signalen uit de achterban. Liever helpt deze OR de medewerkers en de managers om met elkaar het juiste gesprek te voeren.
Rol 3: de inhoudelijk gedreven OR
Deze OR wil actief meedenken met de inhoud van besluiten die de bestuurder neemt. De OR wil ervoor zorgen dat besluiten van de top aansluiten bij de praktijk en daadwerkelijk tot verbetering leiden.
De OR-leden verdiepen zich in het beleid van de organisatie. En ze checken de plannen met wat ze zien in hun praktijk en op de werkvloer: is dit haalbaar? Gaat dit werken? Wat is nodig? De OR stelt zich op als een denktank voor de bestuurder. Met hun inhoudelijke bevlogenheid en kennis van de praktijk, leggen de OR-leden een aanvullend perspectief op tafel. Wanneer de bestuurder hier gebruik van weet te maken, betekent dit een verrijking van de besluitvorming.
Kenmerkend voor de inhoudelijk gedreven OR is de vroegtijdige betrokkenheid bij besluiten. Deze OR ziet advies- en instemmingsaanvragen hooguit als sluitstuk. De bijdrage van de OR vindt eerder plaats. Deze OR ontwikkelt visie op nut en noodzaak van veranderingen en formuleert vroegtijdig eigen criteria. Vervolgens is de OR gesprekspartner bij het zoeken naar passende oplossingen. Daarbij benut de OR zijn netwerk binnen en buiten de organisatie. Sommige inhoudelijk gedreven OR’en ontwikkelen zich tot gesprekspartner van bestuurder en toezichthouder over de strategie van de organisatie.
Elke rol vraagt iets anders
In welke rol wil jullie OR zich profileren? Er is veel voor te zeggen om in ieder geval een heldere keuze te maken. Op de eerste plaats zorgt een helder profiel ervoor dat bestuurder en achterban weten wat ze van de OR kunnen verwachten. Verder is het belangrijk om de rol te kiezen die past bij jullie OR, op dit moment. Elke rol vraagt namelijk iets anders van de OR.
Als je wilt bewaken, dan moet je er bijvoorbeeld rekening mee houden dat de OR bij de bestuurder niet altijd populair is. Als je een verbindende rol wilt spelen, dan vraagt dit bereidheid om te investeren in het opbouwen van relaties en vertrouwen bij zowel de achterban als het management. En als je een inhoudelijk meedenkende OR wilt zijn, dan moet je in ieder geval bereid zijn om je vroegtijdig uit te spreken. Ook als niet alle informatie voor 100% beschikbaar en zeker is.
Hoe kan jouw OR het meest voor jullie organisatie betekenen? Welke rol kies je en hoe lukt het om te blijven handelen op een manier die daarbij past? Het is goed om je daar steeds bewust van te zijn. Misschien ligt hier een mooi thema voor jullie eerstvolgende training. En vergeet dan niet om ook jullie bestuurder voor dit gesprek uit te nodigen.
Geschreven door Camiel Schols en Ellen Leijdekkers, trainers/adviseurs SBI Formaat.
