Blog

Ruim twee jaar geleden hebben de SER en de Nederlandse ambassade in Doha SBI Formaat gevraagd of we een rol wilden spelen in inspanningen van de ILO en de Qatarese overheid om migranten meer stem te geven in hun bedrijf. Er was een gloednieuwe wetgeving over Joint Committees, waarin gekozen werknemersvertegenwoordigers praten met management. De vraag was vertegenwoordigers van verschillende bedrijven te trainen in rechten en plichten in medezeggenschap, zodat de wet ook werkelijkheid zou worden.

Training in rechten en bijbehorende vaardigheden

SBI Formaat is op die uitnodiging ingegaan. Op voorwaarde dat het niet een eenmalige show voor de bühne zou worden, maar onderdeel van doorlopende inspanningen en dat onze trainers voldoende vrijheid zouden krijgen. In dat kader ben ik tot nu toe betrokken geweest bij vier projecten, zowel online als fysiek. We hebben migranten in Qatar getraind in hun rechten en bijbehorende vaardigheden. Daarnaast hebben wij een model reglement ontwikkeld, dat de Qatarese overheid heeft opgenomen in de praktische ondersteuning die nieuwe Joint Committees krijgen. Dat reglement was een belangrijke stap: het geeft Joint Committees onder meer de mogelijkheid advies te geven na een bijeenkomst, terwijl informatie vooraf moet worden gedeeld.

Qatar onder een vergrootglas

Het WK komt dichterbij en dus ligt Qatar onder een vergrootglas. De vraag dringt zich opnieuw op: Doen we er goed aan ondersteuning te bieden, of legitimeren we daarmee een slecht regime? Op 28 oktober opende het NRC met een hartverscheurende en gedurfde rapportage over Qatar onder de titel “Stadions gebouwd, levens geruïneerd: de verhalen van de arbeiders in Qatar”. Het artikel wijst op een niet eerder onderzocht aspect: zeer ernstige, blijvende (maar niet onmiddellijk zichtbare) gevolgen van te lang werken in extreme hitte, met onvoldoende water, eten en rust.

Overgebleven vragen

Het NRC artikel laat de lezer (en mij als trainer bij SBI Formaat) wel met belangrijke vragen zitten: Is de oorzakelijke link tussen de symptomen en de arbeidsomstandigheden evident? Hoe vaak komt dit voor? Zijn de cijfers verbeterd sinds de hervormingen en de recente hitteregelgeving in Qatar? Of nog breder: Zijn de cijfers (in termen van doden, ongevallen en zieken) vergelijkbaar verontrustend als in buurlanden in de regio, of echt significant beter? Doen we er goed aan de hervormingen te steunen, of zijn die toch niet veel meer dan een doekje voor het bloeden? Is de negatieve pers en de Westerse scepsis tegen Qatar een hardnekkig vooroordeel, of is het wel degelijk meer dan verdiend?

Verwarring

Gelukkig belicht het NRC artikel het verschil tussen wel of niet WK-gerelateerde overlijdens en daarmee tussen wel of niet arbeids-gerelateerde sterfte en ziekten. Daarin wekte een eerder, veel geciteerd, artikel van The Guardian verwarring. Het droeg bij aan een narratief dat in de bouw van de WK stadia honderden doden zouden zijn gevallen – een feitelijk weerlegd beeld dat desalniettemin de publieke (en politieke) opinie over Qatar sterk heeft beïnvloed. Terwijl het aantal dodelijke ongevallen veel beperkter is dan vaak wordt verondersteld, laten de arbeidsomstandigheden van migranten (de betaling, de accommodaties, vrijheden en zekerheden) nog steeds te wensen over en zijn daarmee onderwerp van gesprekken tussen onder meer ILO, Amnesty, Human Rights Watch, internationale vakbonden en de Qatarese autoriteiten.

Verbeteringen

Op 19 oktober antwoordden de betrokken Ministers middels een kamerbrief op een motie om geen Nederlandse delegatie naar het WK voetbal in Qatar te sturen. Samengevat: Het staat buiten kijf dat de situatie nog steeds beter kan en moet, ondanks de ontegenzeggelijke verbeteringen van de afgelopen vier jaar. Maar, als Nederland als enige Europese staat geen afvaardiging zou sturen naar het WK, dan zou dat het moeilijker maken om bij te blijven bijdragen aan verdere verbeteringen.

De mouwen opstropen

Dat is ook hoe ik erin sta. Natuurlijk vragen we ons bij herhaling af: Is Qatar een steenrijke staat die onnodig grote steken laat vallen en soms wellicht alleen cosmetisch ingrijpt, of is Qatar overwegend echt op de goede weg? Doet SBI Formaat mee aan white-washing, of werken we mee aan substantiële verbetering? Is het NRC artikel vooral kritisch omdat dat het goed doet onder lezers, of verdient Qatar de scepsis en kritiek van de internationale pers? Historisch is Qatar mede debet aan die beeldvorming: pas recent treedt het land activisme meer open tegemoet en organiseert het geschillenbeslechting, in plaats van protesterende arbeiders te deporteren en kritische rapporten in de la te houden. In die zin is er vooruitgang die we graag ondersteunen. Terwijl negatieve berichten ons diep raken en onthutsen, blijven de Nederlandse ambassade, ILO en wij trainers bij de keuze om de mouwen op te stropen.

Geschreven door Diederik Prakke, trainer/adviseur SBI Formaat.

Meer informatie over internationale werknemersvertegenwoordiging bij SBI Formaat