Ongewenste omgangsvormen erger, hoe is dit in Coronatijd?
Vertrouwenspersonen let op!
Ongewenste omgangsvormen op het werk, we hebben het dan over ervaren (seksuele) intimidatie, agressie, pesten en discriminatie tussen medewerkers onderling. Wat weten we ervan op basis van de huidige onderzoeken en wat zijn dan mogelijke gevolgen of aandachtspunten in deze bijzondere tijd?
De NEA (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden) is het grootste door TNO gehouden onderzoek in Europa onder 58.000 werknemers in Nederland in 2019, en soortgelijke aantallen in de voorgaande jaren. De NEA geeft het meest betrouwbare inzicht in de beleving van de werknemers op dit gebied. In de afgelopen jaren stond het cijfer voor ervaren intern ongewenst gedrag rond de 16%. Hiervan is het grootste gedeelte ervaren intimidatie met een cijfer dat voorheen rond de 11% lag. Opvallend is dat in de NEA enquête van 2019 een verhoging van een aantal cijfers te zien is. Ervaren intern ongewenst gedrag 19.3%, seksuele intimidatie 3.1%, intimidatie 13.2%, lichamelijke geweld 0.8%, intern pesten 10.1% en interne discriminatie 7.1%.
Al deze cijfers zijn hoger dan de voorgaande jaren, sommige zelfs heel opmerkelijk hoger. Nader onderzoek en navraag bij TNO leert dat zij de verhoging van deze cijfers nog niet eenduidig durven te interpreteren als verslechtering van de omgangsvormen binnen organisaties. Er is namelijk een kleine wijziging in de methodologie geweest ten opzichte van de voorgaande jaren. Een vraag over interne conflicten is weggevallen en dit zou mogelijk effect kunnen hebben dat de andere categorieën hoger uitvallen. Toch vind ik een verschil van ruim 2% van werknemers die aangeven last te hebben van ongewenste omgangsvormen opmerkelijk. Interpreteren is lastig, ook vanwege de Me Too affaire die waarschijnlijk het bewustzijn op dit gebied vergroot heeft, Daardoor zijn mensen er mogelijk kritischer naar gaan kijken. De onderzoeken van de komende jaren zullen waarschijnlijk helpen het beeld duidelijker te krijgen.
Wat de cijfers sowieso duidelijk maken is dat ervaren ongewenst gedrag een feit is voor tenminste 16% van de werknemers in Nederland. De vraag is hoe is dit in Coronatijd? Je kan makkelijk denken er wordt minder op kantoor gewerkt en daardoor zal het ongewenste gedrag ook wel minder worden. Maar is dit ook zo? Of leidt minder direct contact tot andere manieren van frustratie uitingen en vindt ongewenst gedrag anders plaats? Er wordt bijvoorbeeld veel digitaal vergaderd en dit is in elk geval niet het uitgelezen medium om op een goede manier met spanningen en conflicten om te gaan. Niet iedereen is constant in beeld en spreektijd en interventiemogelijkheden zijn beperkt. Een ander waarschijnlijk scenario in deze tijd zijn ontslagrondes. De vraag is dan spelen er discriminatie gronden een rol in deze selecties wie wel en niet ontslagen wordt? Ook weten we dat deze situaties (reorganisaties, ontslagen) een risicofactor zijn voor ongewenste omgangsvormen tussen medewerkers onderling. Bekend is dat in deze Coronatijd meer mensen last hebben van psychologische problemen.
Vertrouwenspersonen zijn aangesteld om beschikbaar te zijn voor opvang en mogelijke ondersteuning om deze zaken bespreekbaar te maken en oplossingen te zoeken. Het is van groot belang in deze periode om zichtbaar en vindbaar te blijven voor mensen die last hebben van ongewenste gedragingen en psychosociale belasting. De vertrouwenspersonen van de SVB, Sociale Verzekeringsbank maakten voor deze periode een speciaal filmpje voor hun werknemers. Ik zou alle vertrouwenspersonen juist in deze periode willen adviseren extra zichtbaar en benaderbaar te zijn om signalen op te kunnen vangen. Alleen als je zichtbaar en vindbaar bent kun je je rol vervullen als vertrouwenspersoon en bijdragen aan de sociale veiligheid binnen je organisatie. Ook bestuurder en HR doen er goed aan in deze periode extra te communiceren over sociale veiligheid en te wijzen op de mogelijkheden om de vertrouwenspersonen te benaderen.
Geschreven door Mariska Pikaart, senior trainer/adviseur en extern vertrouwenspersoon en lid klachtencommissies
Note: Graag willen wij bijdragen aan het verbeteren van de functie van vertrouwenspersoon, daarom vragen wij jou onze korte enquête in te vullen. De resultaten van de enquête zullen jaarlijks terug te vinden zijn op onze website.
