Concreet aan de slag met de oorzaken van werkstress

17 mei 2021 / Nicole Pikkemaat

Uit de scan werkstress, ontwikkeld door SBI Formaat bleek dat de volgende onderdelen op organisatieniveau opvallend negatief scoren:

De oorzaken van werkstress worden in onze organisatie voldoende onderzocht.
In onze organisatie worden concrete maatregelen getroffen om (negatieve) werkstress te voorkomen.
In onze organisatie wordt regelmatig voorlichting gegeven over werkstress aan alle medewerkers.

Als trainer/ adviseur Arbeid & Gezondheid kom ik bij veel organisaties. De uitkomsten komen overeen met wat ik zie in de praktijk. Werkstress staat vaak wel op de agenda en er wordt over gesproken, maar organisaties slagen er vaak onvoldoende in om concrete maatregelen te treffen.

Hoe breng je de oorzaken van werkstress in kaart?

Alle risico’s op het gebied van veiligheid, gezondheid en psychosociale arbeidsbelasting moeten volgens de Arbowet worden geïnventariseerd en geëvalueerd in de risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E). Als er risico’s zijn op het vlak van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) binnen je organisatie, dan moet je een verdiepende RI&E PSA uitvoeren. Met PSA wordt in de Arbowet gedoeld op de factoren werkdruk, agressie en geweld, pesten, seksuele intimidatie en discriminatie. Als we kijken naar de landelijke cijfers, dan speelt PSA overal. Het komt erop neer dat iedere organisatie een verdiepende RI&E PSA moet doen. Dit kan eventueel ook ingevuld worden door een medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO). Je hoeft van de Arbowet geen dubbel werk te doen, maar let dan wel op dat er voldaan wordt aan de eisen van de Arbowetgeving. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat zo concreet mogelijk wordt waar de PSA vandaan komt (= stressbronnen in beeld). Oorzaken als bezuinigingen of een hoge werkdruk zijn te globaal. Ik geef hier een impressie van belangrijke kwaliteitseisen die de Inspectie SZW in de handhaving hanteert:

Bij gebruik van een vragenlijst dient deze door ten minste de helft van de groep medewerkers te zijn ingevuld. Naarmate naast de vragenlijst intensiever gebruik wordt gemaakt van andere informatiebronnen, zoals individuele interviews en/of groepsbesprekingen over de beleefde werkdruk, wordt deze eis met betrekking tot een minimale respons minder zwaarwegend.
De resultaten van het onderzoek moeten per team, afdeling of functiesoort zichtbaar gemaakt kunnen worden, waarbij uiteraard de anonimiteit van de medewerkers gewaarborgd blijft.
In het verdiepend onderzoek moet dus duidelijk gezocht worden naar de werkdrukbronnen, ofwel de stressoren in het werk die de beleefde werkdruk veroorzaken. Voor een impressie geef ik hier een kleine greep uit deze lijst:
- Te veel werk om af te kunnen maken in de beschikbare tijd
- Onvoldoende personeel om al het werk uit te voeren
- Onvoldoende mogelijkheden om het werk zelf te kunnen indelen
- Slechte of verstoorde verhoudingen met directe collega’s en/of leidinggevenden
- Discriminatie van de medewerker door de leidinggevenden of collega’s

Bovenstaande punten zijn dus slechts een greep uit de eisen. Lees voor meer informatie eens het artikel dat ik schreef over RI&E en PSA. Ook kun je zelf met de ogen van een inspecteur kijken aan de hand van de zelfinspectietool werkdruk en ongewenst gedrag. Daarmee krijg je snel in beeld wat je (nog meer) moet onderzoeken en organiseren.

En hoe kom je vervolgens tot concrete maatregelen?

Een RI&E of een uitgebreid MTO zoals ik eerder aangaf in deze blog, is niet af zonder een plan van aanpak met concrete maatregelen. De werkgever is volgens de Arbowet verplicht om een plan van aanpak te maken waarin de maatregelen en termijnen genoemd staan. Uiteindelijk gaat het erom dat het niet bij een bureau- of praatstuk blijft. De OR kan hierbij helpen: de OR weet wat er speelt onder de medewerkers en kan daarmee bijdragen aan het goed in beeld brengen van praktische maatregelen. Bovendien heeft de OR veel invloed. De uitvoering van de RI&E en het plan van aanpak zijn beiden instemmingsplichtig. Maak samen goed en zichtbaar werk van het plan van aanpak!